Şəki xanlarının müxtəsər tarixi: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Başlıq
| başlıq = Şəki xanlarının müxtəsər tarixi
| müəllif = Kərim ağa Fateh
| keçidsiz müəllif =
| tərcüməçi =
Sətir 8:
| əvvəlki =
| növbəti =
| il = 1829
| qeydlər =
}}
Sətir 21:
 
Kiş qalasına gedən xanlar qalaya top və tüfəng urdular. Qala əhli gördülər (ki) qala xarab olur. Qalanın yaharın (açarın) özlərilə götürüb, padşahın hüzuruna gəldilər. Padşahın bunlara şəfəqqəti oldu və xələt verdi. Sonra padşah buyurdu Kiş qalasın söküb, xarab elədilər. Və padşah özü də qoşun ilə sığnaq tərəfinə hərəkət elədi.
 
Sığnaq əhli padşahın gəlməyin və Kiş qalasının xarab olmağın görüb, dəstə-dəstə, fovc-fovc padşahın hüzuruna gəlib, icz izhar elədilər.
 
Sətir 26 ⟶ 27:
 
Dərviş Məhəmməd xanın oğlu Baqi bəy uşaq qalıbdır. Dərviş Məhəmməd xan öləndən sonra Şəki vilayətindən bir Hüseyncan adlı bir rəşid kimsə şaha qulluq edərmiş. Şah Təhmasib onu Şəki mahalında, fərman verib, məlik edib. Məlik Hüseyncan deyibdirlər və dəxi (daha) Şəki vilayətində xan qayırmayıb. Və Məlik Hüseyncanın oğlu – Məlik Ziyaüddin Əhməd yüzbaşı, onun oğlu – Məlik Qasım yüzbaşı, onun oğlu – Məlik Əhməd xandır. Bir neçə arxa Şəki mahalında bular məliklik edibdirlər. Bulara Əskiməliklü deyərlər.
 
Məlik Əhməd xan öləndən sonra uşaqları qalıb, Səfəviyyə padşahının biri adam göndəribdir ki, Şəki mahalının neçə əşya (sənəlik) şahın dəxlin onun övladından alın. Mühəssil gəlib, bunların özlərin və övrətlərin döyüb, tamam mallarin alıb və məliklik adın kəsib, bir özgə nəsildən bir məlik Şəki mahalına fərman verib, məlik edibdir. Onun adı Məlik Hüseyn Saqidir. Bular da iki-üç arxa məliklik edibdir. Biri Məlik Əlmərdən və biri də Məlik Nəcəfdir ki, bular da o nəsildəndir. Axırki Məlik Nəcəfdir, padşah (Nadir şah?) əyyamı malikdir. Və Baqi bəy ki Dərviş Məhəmməd xanın oğlu idi, onda bəylik olmayıb, onun oğlu Əlican, onun oğlu Əsgər və Əsgərin oğlu Alahverdi, onun oğlu Əlican və Əlicanın iki oğlu olub: biri Qurban və biri Əhməd. Qurbanın oğlu Hacı Çələbi və Əhmədin oğlu Hacı Şeyxəli. Hacı Çələbinin Məlik Nəcəf məlik olanda, Şəkidə el arasında abru-dövləti varmış. Hacı Şeyx Qulunun (Şeyx Əlinin) da dövləti varmış. Amma Hacı Çələbinin sikkəsi və rəşadəti ondan artıq imiş.
 
Sətir 71 ⟶ 73:
 
Şirvanlı Mustafa xanı və Gəncəli Cavad xanı şah istəyib yanına aparmışdı. O il, çox aclıq olub, Qarabağ tab gətirməyib, İbrahim xan övladları ilə Car vilayətinə qaçdı. Şah Qarabağı alıb, özü gedib Şiş (Şuşa) qalasında əyləşdi. Haman o ildə ki, tarixi islamiyyə min iki yüz on birdə idi. Şişə qalasında şahın öz pişxidməti ki, bəlkə şah məni öldürə, bir gecə şahı öldürür. Sabahdan qoşun əhli bu qəziyyəni bilib, tamam qoşun bir-birinə dəyib, çox-çox məxşuşluq olub, Qızılbaş qoşunu tamam əkildi getdi. Və Şirvanlı Mustafa xan oradan gəlib, Muğandan Məhəmmədhəsən xanı da götürüb, Şirvana gəldi. Bir neçə gün saxlayıb, sonra Məhəmmədhəsən xanı götürüb, Şəkiyə gəldi ki, bunu yenə xan eləyə. Səlim xan eşidib, çıxıb qaçdı. Məhəmmədhəsən xanı Mustafa xan gətirib, bir də xan eylədi. Mustafa xan və Məhəmmədhəsən xan ikisi dost olub dolandılar. Səkkiz il Məhəmmədhəsən xan genə xanlıq elədi. Sonra xan ilə araları yaman olub düşmən oldular. Mustafa xan Səlim xanı Qarabağdan gətirdi ki, gələ Məhəmmədhəsən xanı çıxarıb Səlim xanı xan eyləyə. Və Məhəmmədhəsən xan da qoşun götürüb, Qarabağa gedəndə, yolda işin yüzünə baxıb bildi ki, ölkədə bunu istəməyən kəslər çoxdur. Mustafa xan ilə dava eləyə bilməz. Naçar qoşunu dağıdıb, bir para adamla Mustafa xanın yanına gedər ki, bəlkə genə mənim ilə dost ola, xanlıq munda qalıb, qayıda genə Şəkiyə gələ. Gedən kimi Mustafa xan bunu dutdurub Şirvana göndərir. Və Səlim xanı da saxlar. Bu fikirdə olar ki, öz bəylərindən birini Şəkiyə naib göndərə. Şəki əhli böyük, kiçik yığılıb, mənim atam Fətəli xanın üstünə cəm olub, andlar içib, bərk ittifaq edib, tarixi islamiyyə min iki yüz on doqquzda olanda xan edərlər. İki-üç ay xanlıq elər. Və Mustafa xan görər ki, elədiyi əmələ gətirə bilməz və Fətəli xanın yanına adam göndərər və dostluq elər ki, oğlun da göndərsin və bir neçə vaxt yanımda qalsın. Mən də kiçik idim. Atam məni Şirvana göndərdi. Mən gedən vaxt Səlim xanı Mustafa xan Ağdaş mahalına göndərdi. Ağdaşda bir neçə gün qalandan sonra Şəki bəylərindən iki-üç adam Səlim xana dil verər. Səlim xan da xəbərsiz bir gecə, atlanıb gələr. Fətəli xan xəbərsiz, and içibdirlər, nə bilsin ki, bir neçə bəy xəyanət elərmiş. Səlim xana dil verən bəyin birinə qalanın qapısını tapşırır. Qapıda duran bəy Səlim xan gələn kimi, qapını açıb qalaya salır. Yuxarıda yazılan tarixdə Səlim xan genə Şəkidə xan olur. Bir il yarım xanlıq elər. Və (o) vaxt ki, Qarabağlı İbrahim xan dönüb, Rusiya qoşunu onun ilə dava eləyib, İbrahim xan öləndə Səlim xanın bacısı da orada ölür. Səlim xan bu işdən küdurət eləyib, yaxındakı Rusiya qoşunundan bir neçə adam öldürür. Səlim xanın bu xəyanətindən öz yanında olan sərdar valatəbar qəzəbnak olub. Nebolsin yanaral bir para Rusiya qoşunu ilə Səlim xanın üstünə göndərir. Səlim xan bir az dava eləyib, bacarmaz, çıxıb Qızılbaş tərəfinə qaçar. Nebolsin yanaral bu vilayətin ixtiyarın genə Fətəli xana verir. Amma xoylu Cəfərqulu xan Şəki vilayətin padşahi-aləm pənahdan istəyib, padşah da ona veribdirmiş. Sonra tarixi islamiyyə min iki yüz iyirmi birdə olanda Cəfərqulu xan padşahın əmri ilə Şəki vilayətində xan oldu. Mən də Cəfərqulu xan əyyamı Şəkiyə gəldim. Təhrirən fi 20 (zil) qə'dətü-l-həram 1244 (24-Y-1829).
 
Hacı Çələbinin nəsli bu tərz ilə
 
Hacı Çələbi xan<br/>
Həsən ağa | Ağakişi bəy<br/>
Hüseyn xan | Bala Hacı xan<br/>
Mahmud ağa<br/>
Məhəmmədhəsən xan, Fətəli xan, Səlim xan<br/>
Kərim xan<br/>
Abdulla ağa, | Hüseyn ağa,<br/>
Əbdülrəhim ağa, | Hacı xan,<br/>
Haşım ağa. | Səlim xan.
 
== Şərhlər ==
Sətir 76 ⟶ 90:
 
== Mənbə ==
 
*Məmməd Adilov, “Şəki xanlarının əslü nəcabəti haqqında”, “Tarix” qəzeti (N 18), 1997
* Kərim Ağa Fateh, Şəki xanlarının müxtəsər tarixi, 2-ci, təkrar nəşri. “Azərbaycan Ensiklopediyası” NPB. Bakı. 1993, səh. 8-15. ISBN: 89600-007-4
* Məmməd Adilov, “Şəki xanlarının əslü nəcabəti haqqında”, “Tarix” qəzeti (N 18), 1997
 
[[Kateqoriya:Məqalələr]]