Əli və Nino/XII

←XI

Əli və Nino XII
Müəllif: Qurban Səid

Çöl sirli və anlaşılmaz bir dünyanın darvazasına bənzəyir. Atımın nallarının altından toz və xırdaca daşlar ətrafa səpələnirdi. Altımdakı Terek kazaklarının yəhəri yumşaq idi, elə bil onun içini yonqarla doldurmuşdular. Terek kazakları bu yəhərin üstündə yatır, uzanır, və həm də ayaq üstündə dayanırdılar. Kazakın varı da, yoxu da bu yəhərdən asılan heybənin içində olur: – bir kömbə çörək, bir şüşə arağ və Qabardin kəndlərindən oğurladığı qızıl sikkələr. Mənim isə heybəm boş idi. Çöl küləyinin vıyıltısı içində atımı çapırdım. Güclü küləyin qopardığı tozanaqdan göz-gözü görmürdü. Çiynimdəki yumşaq Qabardin yapıncısı məni
küləkdən qoruyurdu. Quldurlar və cəngavərlər bu geyim növünü soyğunçuluq və gəzinti üçün ixtira etmişdilər. Yapıncıdan nə gün işıqları və nə də yağmır damcıları keçə bilirdi. Bu qara yapıncını bir an içərisində çadıra çevirmək və onu büküb basqın zamanı oğurlanmış şeyləri onun qatları içində gizlətmək də mümkündür. Qaçırılmış qızlar isə tutuquşu qəfəsdə oturan kimi yapıncının içində büzüşüb dinməz oturardılar.
Mən atımı qurd darvazasına doğru sürdüm. Bakı yaxınlığındakı çöllüyün tam ortasında yerləşən bu darvazanı lap qədim zamanların bahadırları düzəltmişlər. Bu darvaza, qum okeanının ortasında ucalan küləkdən kobudlaşmış iki boz qayadan ibarət idi. Türklərin əcdadı sayılan Boz qurd o zaman Osmanlı türklərinin qabağına düşərək, onları bu darvazadan keçirdib, Anadolunun yaşıl yamaclarına aparmışlar.
Aylı gecələrdə çaqqallar və çöl qurdları qayalıqların başında yığışıb cəsəd görmüş köpəklər kimi ulayırdılar. Onların cəsəd iyi barədə anlaşılmaz və qeyri-adi bir hissiyyatları vardır. Onların nəzərində Ay da bir cəsəddir. Hər hansı bir evdə ölüm yatağında yatan adam varsa, itlər başlayırdılar ulaşmağa. Onlar cəsəd iyini hələ adam ölüm yatağında olan zaman hiss edirlər. Bu itlər çöl qurdlarının cinsindən və nəslindəndirlər.
Çölün ucsuz-bucaqsız boşluğunda atımı sürürdüm. Yanımda da atam atının belində oturub eyni sürətlə irəliləyirdi.
– Səfər xan! – deyə atamı səslədim. Səsim boğuq çıxırdı. Atamı çox nadir hallarda öz adı ilə çağırardım.
– Səfər xan, səninlə danışmaq istəyirəm.
– Atam çapa-çapa mənə çatıb, “danış oğlum” dedi. Atlılar həmahəngliklə birləşəndə danışmaq daha asan olur.
Görəsən atam məni ələ salırdı? Onun qaşları çatılmışdı.
– Buyur, oğlum, nə deyirsən? – Onun səsi mənə istehzalı göründü.
– Evlənmək istəyirəm, Səfər xan.
Araya uzun bir sükut çökdü. Küləyin vıyıltısı isə kəsilmirdi. Atın nalları altından çıxan xırdaca daşlar, tozla qarışıb ətrafa səpələnirdi.
Nəhayət atamın səsi eşidildi:
– Mən sənə dəniz qırağında imarət tikdirəcəyəm. Gözəl bir yer tanıyıram. Bəlkə imarətin həyətində bir tövlə də tikdirməli oldum. Yay aylarında Mərdəkanda da qala bilərsən. Birinci oğluyun adını isə əcdadımızın şərəfinə İbrahim qoymalısan. İstəsən sənə bir avtomobil də alıb verə bilərəm. Amma avtomobil üçün yararlı yollarımız yoxdur. Cins atlar saxlamaq üçün tövlə daha yaxşıdır.
Yenə sükut çökdü. Qurd darvazası artıq arxada qalmışdı.
Atlarımızı dənizə tərəf, Bayıl qəsəbəsinə tərəf sürürdük. Atamın səsi elə bil uzaqdan gəlirmiş kimi eşidilirdi. O dedi:
– Mən gərək axtarıb sənə layiqli gözəl bir qız tapım, yoxsa sən özün tapmaq istəyirsən? Son zamanlar gənclərin çoxu qızları özləri axtarıb tapırlar.
– Mən Nino Kipiani ilə evlənmək istəyirəm.
Atamın simasında heç nə dəyişmədi. O sağ əli ilə atın yüyənini tutmuşdu.
– Nino Kipiani ilə? – deyə o sözə başladı. – Nino Kipianinin incə beli var. Mənə elə gəlir ki, bütün gürcü qızları incəbeldirlər. Lakin buna baxmayaraq onlar sağlam uşaqlar doğurlar.
– Axı, ata! – deyə hirsləndim.
Ancaq heç özüm də bilmirdim ki. nəyə görə hirslənmişəm. Atam mənə kənardan baxaraq gülümsəyirdi.
– Sən hələ çox gəncsən, Əli xan. Qadının beli onun xarici dillər bilməyindən daha çox önəmlidir. Sonra atam açıq bir laqeydliklə soruşdu.
– Nə vaxt evlənmək istəyirsən?
– Payızda, Nino məktəbi bitirəndə.
– Çox gözəl. Deməli uşaq gələn may ayında dünyaya gələcək. May ayı çox xoşbəxt aydır.
– Ata!
Məni daha anlaşılmaz bir hirs bürüdü. Mənə elə gəlirdi ki, atam məni lağa qoyur. Mən Nino ilə onun belinə görə və yaxud xarici dilləri bildiyindən ötrü evlənmirəm. Onu sevdiyim üçün evlənirəm.
Atam gülümsəyirdi. Sonra atını saxlayıb dedi:
- Çöl ucsuz-bucaqsız və bomboşdur. Hansı təpənin yanında olursa-olsun, fərqi yoxdur, oturub çörək yeyək. Acmışam. Elə burada da bir az dincələk.
Atlardan düşdük. Atam yəhərinə asılmış heybəsindən təndir çörəyi ilə pendir çıxartdı və yarısını mənə uzatdı. Mən isə ac deyildim. Qumun üstündə uzanmışıq, atam yeyir və uzaqlara baxırdı. Birdən onun sifəti ciddiləşdi, dirsəklənib özünü düzəltdi. Sonra bardaş qurub oturdu:
- Çox yaxşı edirsən ki, evlənmək istəyirsən. Mən üç dəfə evlənmişəm. Amma arvadlarım payız milçəyi kimi ölüb gedirdilər. İndi isə bildiyin kimi evli də deyiləm. Amma sən evlənsən, bəlkə mən də evləndim. Sənin Ninon xristian qızıdır. Onun evimizə özgə dinini gətirməsinə imkan vermə. Bazar günləri onu kilsəyə göndərə bilərsən, amma evinə gərək keşiş ayağı dəyməsin. Qadın tez sınan incə qaba bənzəyir. Bunu bilmək sənə vacibdir. Hamilə olduğu vaxt ona əl qaldırma, ehtiyat elə. Amma heç vaxt yadından çıxartma ki, evin ağası sənsən, o də sənin kölgəndə yaşamalıdır. Bilirsən ki, hər bir müsəlmana dörd qadına qədər evlənmək icazə verilir. Amma bir qadınla kifayətlənsən daha yaxşı olar. Əgər Ninonun uşağı olmasa, o başqa məsələdir. Arvadına sədaqətsizlik eləmə. Onunla səbirli ol. Qadınlar uşaq kimidirlər, amma uşaqlardan fərqli olaraq onlar daha hiyləgər və daha yaman olurlar. Bunu da bilməlisən, bu çox vacib məsələdir. İstədiyin vaxt ona çoxlu hədiyyələr gətir, ipək və daş – qaş ver.
- Ata, mən onu sevirəm.
O başını yırğaladı:
– Ümumiyyətlə kişi gərək arvadı sevməsin. Kişi vətənini, müharibəni sevər. Bəzi kişilər də gözəl xalçaları və yaxud nadir silahları sevirlər. Ancaq kişinin qadını sevməsinə rast gəlmək olur. Leyli və Məcnunun dillərdə əzbər olan eşqindən və yaxud Hafizin qəzəllərindən xəbərin varmı? Hafiz bütün ömrü boyu eşqi – məhəbbəti tərənnüm edib. Amma bəzi ağıllı adamlar deyirlər ki, Hafiz ömründə bir qadınla belə yatmayıb. Məcnun isə əməlli – başlı dəli idi. İnan mənə oğlum. Kişi qadını qorumalıdır, ona baxmalıdır, amma sevmək qadının vəzifəsidir. Allahın buyruğu belədir.
Mən ona cavab verməyib susmağı üstün tutdum. Atam da dinməz oturdu. Bəlkə də o haqlı idi. Kişinin həyatında məhəbbət ən vacib, ən mühüm şey deyil. Mən hələ həyatda atamın təcrübə və bildiyinin zirvəsinə çatmamışdım.
Atam birdən-birə gülərək dedi: “Yaxşı, mən sabah Knyaz Kipianinin yanına gedib, məsələni onunla danışaram. Yoxsa dünya dəyişib, artıq gənclər özləri indi qıza elçi gedirlər?
– Kipianlilərlə mən özüm gedib danışacağam, – deyə tələsik cavab verdim.
Atlara minib Bayıla tərəf sürdük. Bir az keçəndən sonra Bibiheybətin neft vışkaları göründü. Qara neft buruqları eybəcər görünüşlü qaranlıq bir meşəni xatırladırdı. Ətrafı neft qoxusu bürümüşdü. Əllərindən neft damcılayan fəhlələr, neft fışqıran buruğun yanında dayanmışdılar. Bayıl həbsxanasının yanından keçəndə birdən-birə güllə səsi eşitdik. “Kimi güllələyirlər?” – deyə mən soruşdum.
– Yox, bu dəfə Bayıl həbsxanasında heç kimi güllələmirdirlər. Güllə səsləri Bayıl qarnizonunun kazarmasından gəlirdi. Orada əsgərlərə müharibə təlimini öyrədirdilər.
– Dostlarını görmək istəyirsənmi? – deyə atam soruşdu. Başımla ona “bəli” işarəsi etdim. Atlarımızı kazarmanın təlim meydançasına sürdük. İlyas bəylə Məmməd Heydər öz hissələrindəki əsgərlərə təlim keçirdilər. Onların alınlarından tər süzülürdü.
Məmməd Heydərin sifətində çox ciddi bir ifadə vardı. İlyas bəy isə başqa bir nəfər tərəfindən idarə edilən incə bir oyuncağı andırırdı. Hər ikisi bizə yaxınlaşıb salam verdilər.
– “Hərbi xidmət necədir, xoşunuza gəlirmi? – deyə soruşdum.
İlyas bəy cavab vermədi...
Məmməd Heydər də qaşqabağını töküb dedi ki, hər halda məktəbdən yaxşıdır.
İlyas bəy də dilləndi.
– Alayımıza yeni bir komandan gəlir. Şuşalıdır, adı Knyaz Melikovdur.
– Melikov? O kəhər atı olan Melikov deyilmi?
– Bəli, özüdür ki, var. İndidən bütün qarnizon o atdan əfsanələr danışır.
Bir müddət aramıza sükut çökdü. Kazarmanın keçid meydanını qatı toz təbəqəsi örtmüşdü. İlyas bəy qısqanc və sıxıntılı baxışlarla əsgərlər tərəfə baxırdı. Atam əlini onun çiyninə qoydu:
– Deyəsən, Əli xana həsəd aparırsan ki, o azaddır. Paxıllıq eləmə, çünki o, da öz razılığı ilə azadlığını əldən vermək niyyətindədir.
İlyas bəy heyrətə düşmüş halda uzun-uzadı güldü: “Bəli, amma o azadlığını Ninoya verir” – dedi:
Məmməd Heydər də sual verici baxışlarla başını qaldırıb dedi:
– Evlənməyinin artıq vaxtıdır.
Məmməd Heydər ailəvi idi. Arvadı çadra örtürdü. Onun adını nə mən bilirdim, nə də İlyas bəy. O, məni başdan ayağa diqqətlə süzdü, sonra alnını qırışdırıb dedi:
– “İndi həyatın əslində nə demək olduğunu anlayacaqsan”.
Bu sözlər Məmməd Heydərin dilində çox sadəlövhcəsinə səslənirdi. Axı Məmməd Heydərlə onun çadralı arvadı həyat haqqında nə bilə bilərdilər?
Hər ikisinin əllərini sıxıb kazarmanı tərk etdik.
Evə qayıdıb divanda uzandım. Asiyalıların evləri daima sərin olur. Gecələr otaqlar bulaq suyu tək sərin olur. Gündüzlər isə evə girəndə elə bil ki, soyuq hamama girirsən.
Birdən telefon zəng çaldı. Ninonun səsi gəldi: “İstidən, bir də riyaziyyatın əlindən ölürəm, Əli xan. Gəl mənə kömək elə”.
On dəqiqədən sonra artıq Nino incə əllərini mənə uzadırdı. Onun qələm kimi incə barmaqları mürəkkəbə bulaşmışdı.
Mən mürəkkəb ləkələrə bulaşmış bu barmaqları öpdüm.
– Nino, atamla danışdım. O, razıdır.
Nino titrək vəziyyətdə gülürdü. Utancaqlıqla evinə göz gəzdirdi. Onun yanaqları qızarmışdı. O, mənə yaxınlaşdı, mən onun iriləşmiş göz bəbəklərini görürdüm. Sonra pıçıldaya-pıçıldaya:
– Əli xan, qorxuram, çox qorxuram. – dedi:
– İmtahandan mı qorxursan, Nino?
“Yox” deyib gözlərini dənizə tərəf zillədi. Sonra barmaqlarını saçlarının arasına salıb dedi:
– Əli xan, bir qatar saatda on kilometr sürətlə “A” şəhərindən “B” şəhərinə gedir...”
Ürəyim açıldı və sevincək olub onun riyaziyyat kitablarını vərəqləməyə başladım.