Aşıq Alı ilə Aşıq Ələsgərin deyişməsi

Aşıq Alı ilə Aşıq Ələsgərin deyişməsi Müəllif: Aşıq Alı ilə Aşıq Ələsgər

Mənbə: Aşıq Alı. Əsərləri (PDF) (az.). "Avrasiya press". 2006. ISBN 978-9952-421-82-8. 2017-05-25 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2017-05-25.

Gedər oldum, yar-yoldaşım sağ olsun,
Bol olsun çörəyi, aşı dünyanın.
Bundan sonra dərdləriniz durulsun,
Sürmələnsin gözü, qaşı dünyanın.

Ərənlər qoyduğu yolları seçdim,
Dolduruban, eşqin badəsin içdim.
Bir belə sövdayçın sərimnən keçdim,
Ləli-gövhər olsun daşı dünyanın.

Bağla bostan olsun çöllər, səhralar,
Bal ilə yağ olsun, yeddi dəryalar.
Meyvə versin bütün bağlar, ovalar,
İstərəm yaz olsun qışı dünyanın.

Dərdli Kərəm deyər dünya fanidi,
Neçələrin üzü üstə sürüdü.
Kimsə bilməz nə zamandan bəridi,
Heç hesaba gəlməz yaşı dünyanın.

Ustatlar ustadnaməni bir yox, iki deyər, biz də deyək iki olsun.

Arifi-müəzzəm, ey nuri-eynim,
Mənim kimi ömrü bad olan varmı?
Qohumdan, qardaşdan, dostdan, aşnadan
Xəyalı dolanıb, yad olan varmı?

Hər kəs özü mətləbini qanmayan,
Dünya cifəsinə səhl sönməyən,
Fələk əli dəyib, çərxi dönməyən,
Ləzzəti dəhanda dad olan varmı?

Dağlar qan ağlayır, düşüb borana,
Daha bundan sonra çətin yarana,
Göyçə qana batsın, qaldı virana,
Daha Ələsgər tək ad olan varmı?

Mənim üçün nə ata, var, nə ana,
Arif görək bu mətləbi tez qana.
Minə qəm atina çıxaq cahana,
Görək bu dünyada şad olan varmı?

Günbəgündən bağlayıram qəm, vərəm,
Könül sakit olub, heç tapmır aram,
Nə Şirin, nə Fərhad, nə yazıq Kərəm,
Abdulla tək cismi od alan varmı?

Ustatlar ustadnaməni iki yox, üç deyər, biz də deyək üç olsun, namərdin ömrü püç olsun.

Açma mətahını naşı tüccara,
Qiymətini bilib, xiridar olmaz.
Bədöyün qocası olsa da arıq,
Sürsən mənzil kəsər, kəmhünər olmaz.

Qaşın fırqətindən dağlar qərəli,
Üç hərifdir yerin, göyün qərəli.
Misə qalay vursən axır qaralı,
Nə lələ bənzəməz, nə gövhər olmaz.

Hüseynəm, sinəmdə haqqın baratı,
Yaxşı iyidin var sözü, söhbəti.
İyidin olmasa binadan zati,
Tanınıb, heç yerdə aşikar olmaz.

Sizə kimdən söylüyüm, haradan söylüyüm, Göyçə mahalının keçən
günlərinnən, keçmiş dövranından, adları dillər əzvəri olan ustad aşıxların
kamalından, Göyçə mahalının adlı-sanlı aşıxları Dədə Alıynan, Dədə Ələsgərin
qavaxlaşmasından.

Bəli, mənim əzizlərim, tarixə yaxşı-yaxşı baxsaq, görərik ki, Göyçə mahalı
bizim ulu babamız oğuz tayfalarının doğma vətənidi. Göyçənin adı çəkiləndə saz,
söz, ustad aşıxları yada düşür.

Dədə Qorqud döyründən saza, sözə olan məhəbbət bu mahalda yaşayanların,
cavanından tutmuş qocalarına qədər hamısının qanına, iliyinə hopuf.
Ulularımız yaxşı deyif: "Göyçədə yeni doğulmuş uşax, beşikdə ağlayanda
qoşma, təcnis üstündə ağlayır, səsi də saz havasına köklənmiş olur".
Saza, sözə olan bu məhəbbət Göyçə mahalında neçə-neçə ustad aşıxların
yaranmasına səvəf oluf. Belə ustad aşıxlardan indi qulluğunuzda ərz edəcəyim
Aşıx Alıynan Aşıx Ələsgərdi.

Aşıx Alı döyrünün tanınmış ustad aşığı olan Ağ Aşıxdan dərs alıf, yüksək
kamala çatmışdı. Dədə Alı addı-sannı sənətkar olannan sonra, bir çox şəyirdlər
yetişdirmişdi. O cümlədən adını fəxrlə çəkdiyimiz Dədə Ələsgər də Dədə Alının
istəkli şəyirdlərindən biri olmuş, onun sayəsində yüksək kamala çatmışdı.
Ancaq onu da deyək ki, ustaddan öyrənən şəyirdin də görək öz qabında bir şeyi
olsun. Yoxsa bir ustanın noxudnan divar suvamağına oxşayar. Ustanın divara
vurduğu noxudlar dığırlanıb yerə töküldüyü kimi, fərsiz şəyird də ustadın qiymətli
sözlərini bir qulağından alıf, o biri qulağından çölə buraxıf, küləyəcə verəcək.
Xoşbaxtlıqdan Ələsgər belə şəyirdlərdən döyüldü. Aşıx Alı şəyirdlərinin
hamısından daha çox Ələsgərin xətirini istəyər, onun kəskin hafizəsinə heyran
qalıf, şəyirdinnən fəxr edərdi. O, Ələsgərin gələcəyinə böyük ümüd gözüynən
baxırdı. Ələsgər də ustadına doğma oğul kimi yanaşar, onun hörmətini həmişə əziz
tutardı.

Bəli, əzizlərim, artıq Ələsgər də püxtələşmiş, eldə, obada ad-san qazanmış
aşıxlardan saydırdı.

İcazə verin, söhbətimizi burada yığcamlaşdırıf, əsas mətləbə keçək. Çox haxlı
və maraxlı bir suval ortalığa çıxır ki, axı nejə olur ki, belə istəkli ustadla şəyird
arasında inciklik, zidiyyət düşüf, biri-birinə meydan açıf, deyişməli olmuşlar?
Əvvəla, onu deyək ki, mərdimazarın öyü yıxılsın, bu mərdiməzarlar, xayınlar,
xəbislər olmasa, dünyada yaşamağa nə var ki, mərdiməzarlar nə ölüf, nə də öləcək,
onlar hər döyranda oluf, yaralı çivan kimi həmişə xalqa əziyyət verif, indi də
verirlər.

Əhvalat belə oluf: "Göyçə mahalının Çaxırlı kəndində Böyükağa addı, sözü
keçən, varlı adam oğluna toy eliyəsi olur. Qohumlarınnan bir nəfəri Aşıq Alının
dalınca Qızılvəng kəndinə göndərir, tapşırır ki, gedif Aşıq Alıya deyərsən ki,
Böyükağa bazar günü oğluna toy eliyəsidi, durmasın, tez bir bizə gəlsin.

Bəli, mənim əzizlərim, Böyükağanın göndərdiyi qasid ağanın sifarişini Aşıx
Alıya çatdırır.

Aşıx Alı çıxılmaz vəziyyətə düşür, özü də Böyükağanı yaxşı tanıyırdı. Bilirdi
ki, o çox çətin, inad adamdı. Aşıx Alı dedi ki, ay oğul, kəndimizdə bir nəfər kasıb
adam oğluna toy eleyir. Özü də keçən həftədən mən ona söz vermişəm. Ələsgəri də
Qazağa toya aparıflar, burada olsaydı onu göndərərdim. Ağaya deynən təvəqqe
edirəm, mənnən inciməsin, söz verdiyim adamı naumud qoyuf ora gələ bilmənəm,
özgə aşıx tafsın.

Qasid Aşıx Alının cavabını Böyükağaya çatdıranda, elə bil Böyükağanı zəhərli
bir kürzə ilanı çalır. Hirsindən cin atına minən Böyükağa Aşıx Alını söyüb
yamanladı da, ürəyində dedi ki, yaxşı, Aşıx Alı, sən sən ol, mən də mən olum. Bu
hayıfı səndə qoysam, onda başımdakı bu qiymətli papax gərək mənə haram ola.
Əziz dinləyicilər, aradan bir müddət keçəndən sonra Çaxırlı kəndində dəli Şirin
aldı bir nəfər kasıb adam oğluna toy eliyəsi olur. Dəli Şirin özünü Aşıq Alının
yanına çatdırır, şirin dilini işə salıb, onu oğlunun toyuna çağırır. Xoşbaxtlıqdan
Aşıx Alı da heç kəsə söz verməyibmi?. Dəli Şirinə deyir ki, arxayın get, gəlib
oğlunun toyunu ürəyin istəyən kimi keçirəcəm. Dəli Şirin şad-xürrəm kəndə
qayıdır. Onu da deyim ki, Dəli Şirin Böyükağanın Aşıx Alıdan möhkəm incik
düsdüyünü bilirdi, elə ona görə də Aşıx Alının yanına naumud gəlmişdi. İndi bu
kasıb öz işinin düzəldiyini görəndə az qaldı ki, qanadlanıf uça. Kənddə Böyükağa
eşitdi ki, Dəli Şirinin oğlunun toyunu Aşıx Alı eliyəjək, elə bil bədəninə qor doldu.
Öz-özünə dedi ki, bir bu ləvənd oğlunun işinə bax. Qohumlarını evinə yığıb dedi
ki, bilir-siniz ki, Aşıx Alı mənim oğlumun toyunu keçirmədi, Dəli Şirinin oğlunun
toyunu keçirməyə gedir. Biz onu bu məclisdə pisikdirməliyik.

Bəziləri, insafən, dedi ki, ay Böyükağa, sənin adın-sanın var, ayıf döyülmü elə
bir ustad aşığı pisikdirirsən? Bir də ki, axı onu kim pisikdirə bilər?
Böyükağa dediyindən dönmədi ki, dönmədi. Dedi ki, Aşıx Ələsgər Qazaxdan
gəlif, Aşıx Alının toyda olduğunu ona demək lazım döyül, onu lapdan Alının
üstünə gətirmək lazımdır. Alıya da xəlvətcə deyək ki, Aşıq Ələsgər səni yaman
hədələyir, deyir ki, iki qoçun başı bir qazanda qaynamaz, mən ustamla qavaxlaşıb,
deyişəcəm, Allah ya ona verər, ya da mənə, qoy ilana öz balası qənim olsun, deyiblər. Onu bağlayıf pisikdirə bilsə, ancaq Aşıq Ələsgər pisikdirə bilər.

Bəziləri dedi ki, qoy elə də olsun, biz bunları bir sınaxdan çıxaraq, Allah
hansına verər, verər.

Bəli, müxənnətə, söz qəhət ha döyül. Böyükağanın adamları hər tərəfdən Aşıx
Alıya çatdırdılar ki, ay Aşıx Alı, sənin çörəyinin duzu yoxmuş, indi öz yetirmən
sənə qənim kəsilmək isdəyir. Ələsgər səni yaman yanıyır. Hər yerdə deyir ki, gərək
ustamla deyişəm, Allah ya ona verər, ya da mənə.

Aşıx Alı bu sözlərə gah inandı, gah da inanmadı, öz-özünə fikirləşdi ki, axı
mən yaxşılıqdan başqa Ələsgərə nə pislik eləmişəm ki, o, məni belə hədələyir. Bir
də fikirləşdi ki, əşşi, insan çiy süd əməndir. "Xamır yeyənin fağırı olmur, deyiflər",
bəlkə də onu öyrədif, yoldan çıxarıflar.

Bəli, mənim əzizlərim, Aşıx Ələsgəri da aldadıf, həmin məclisə gətirdilər, Aşıx
Ələsgər saz qoltuğunda məclisə girəndə artıq, məclisin şirin yeriydi, öz ustadının
məclisdə olduğunu görəndə utanıb dayandı, axı ona demişdilər ki, bu toyda sənnən
başqa aşıx olmayacax. Getsə, bu o, deməkdir ki, deyişməliyik, Aşıx Ələsgər
aldandığına görə çox pərt olmuşdu.

Aşıx Alı da çox çətin adam idi, Aşıx Ələsgəri görəndə deyilənlərə tamam
inandı, üzünü Ələsgərə tutub dedi ki, oğul, nə fikirlə gəlifsən, xoş gəlif, safa
gətirifsən, deyişmək isdəyirsən, açıq danış, daha orda-burda məni niyə
hədələyirsən, a bala? İndi çıxart sazını, bu sən, bu da mən. Aşıq Ələsgər and-aman
elədi ki, ustad, mən Sizin bu məclisdə olmağınızı bilməmişəm, bilsəm Sizin
icazəniz olmasa, heç gələrəmmi? Bir də, o nə sözdü, nə hədə-qorxu, nə deyişmə,
bu nə olan sözdü, ustad? Axı mənim Sizə ata qədər hörmətim var.

Aşıx Alı dedi ki, Ələsgər, mənə dil tökmək lazım döyül, mən sənnən əl çəkəsi
döyüləm. Bu məclisdə bu gün söz-söhbətə son qoymalıyıx.

Ələsgər ustadınnan qavaxlaşmaq istəmirdi. Oydu ki, sazını köynəkdən
çıxartmadı. Bu Böyükağanın adamları tələb etdi ki, Aşıx Ələsgər, sən qorxursan?
Sən ustanın sözünü yerə salma, sazını köynəkdən çıxart. Ələsgər getmək istəyəndə
Aşıq Alı dedi, Ələsgər, bir divani deyəcəm, ona qulax as.

Aldı Aşıx Alı:
Məhəmmədə xaliq özü,
Göndərdi Qur'anı mərd.
Altı min altı yüz altmış ayə,
Yüz on dörd surəni mərd.
İlahidən nazil oldu,
Göydən endi dörd kitab.
O, Qur'ana baş əyənlər,
Tez tapır imanı mərd.

Beş kəlməyə aşiq olan,
Sinəsi dəftər gərək,
Haqq-taalanın min bir adı,
Dillərdə əzbər gərək,
Bu aləmə zülm eyləyən,
Olmaya rəhbər gərək.
Açıb cənnət qapısını,
Göstərdi rizvanı mərd.

Gəl, biçarə Aşıx Alı,
Xəbərdar ol dünyada.
Uca könül, alçax saxla,
Havalanma dünyada,
Haqqın min bir adını gəl,
Gündə üç yol sal yada.
Vaqif ol, haqqın yolunda,
Gəl eylə tobanı mərd.

Aşıx Ələsgər arif adam idi, başa düşdü ki, ustadı hansı simə toxunur.
O, istədi gedə, Aşıx Alı onun qabağını saxladı. Bütün məclis tələb etdi ki, bir
cavab ver. Məcburi Ələsgər sazını köynəkdən çıxardı. Dedi ki, ustad, mən Sizin bu
məclisinizə pis niyyətlə gəlməmişəm. Mənim Sizə böyük bir ustad kimi hörmətim
var. Onda icazə ver, bir cığalı təcnislə Sizə öz fikrimi bildirim.

Aldı Aşıq Ələsgər öz ustadına necə məsləhət vermək istiyir, tərəfindən ərz
edək, Siz də xoşbəxt olun.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Arif olan bir od düşüb canıma,
Əridib döndərir a yağa məni.
Aşıq deyər, ay ağa,
Yetiş dada, ay ağa,
İllər xəstəsi canım,
Yar gəldi, qalx ayağa,
Ağa olan, qulun salmaz nəzərdən,
Salma nəzərindən, ay ağa, məni.

Kamil ovçu, ovun görcək, sin, ayə.
Oxu dərsin əzəl başdan "sin", ayə.
Aşıq deyər sin ayə,
Tər damlaya sin ayə.
Xəstənin gözü düşmüş,
Yetgin nar, tər sinəyə.
Ömür azaldı, vədə yetdi sin ayə,
Bir gün də bükərlər, ay ağa məni.

Mənim yarım yaşıl geyib inci, dür,
Gümüş kəmər incə beli incidir.
Aşıq deyər incidir,
İnci, mərcan, inci dür,
Yaman övlad, pis qonşu
Qohum-qardaş incidir.
Xəstə düşdüm, bu dərd məni incidir,
Tut dəstimdən, qaldır ayağa məni.

Ələsgərəm, dada gəldi, budu yar,
Bayquşların məskənidi, bu diyar.
Aşıq deyər budu, yar,
Gül bəsləyən, bu diyar.
Canım sadağa verrəm,
Qəbuldursa, budu, yar.
Al xancalı, bağrım başın buda, yar.
El içində salma ayağa məni.

Aşıx Ələsgər sözünü tamam edəndən sonra, sazını köynəyə qoymaq istəyəndə,
Aşıx Alı dedi ki, Ələsgər, mənim sözüm sözdü, biz bu gün hesabı çürütməliyik.
Özü də qıfılbənd, tapmaca kimi şeydi, biz məclisdə bədahətən söz demək
bacarığını yoxlamalıyıq. İndi mən hansı vəzndə, hansı rədifdə oxuyuramsa, sən də
həmin vəzndə, həmin rədifdə cavab verməlisən, razısanmı?

Ələsgər cavab verdi, yox, ustad, mən qavaxlaşmaq istəmirəm.

Böyükağanın adamları hər iki aşığı daha da qızışdırmağa çalışdılar. Böyükağa
dedi ki, aşıq Ələsgər, ə, yumurta ha döyülsən, sınasan, niyə qorxursan? Bir özünü
sına görək.

Aşıq Alı sazı zilə çəkib, Ələsgəri həvəsə gətirməyə can atırdı. Aldı aşıq Alı
görək şəyirdi Ələsgərə cığalı təcnislə öz fikrini necə bildirir, tərəfindən ərz edək,
Siz də şad olun.

Aldı Aşıx Alı:
Kişi odu, öz dostuna dost ola,
Düşməniylə düşmən ola başa-baş.
Aşıq deyər başa-baş,
Oxu dərsin başa-baş.
Bəd əsildən qaç qurtar,
Ayaq götür başa-baş.
Can deyənə, can deyərəm mərdana,
Baş qıyana, baş qıyaram baş-başa.

Hamı heyrətlə göz dikib, Ələsgərdən cavab gözləyirdi. Naəlac qalan Ələsgər
sazın zilini zil, bəmini bəm eliyərək meydana girdi. İndi görək ayaqlı, cığalı
təcnisdə, eyni rədifdə ustadına necə cavab verir, tərəfindən ərz edək, Siz də
xoşbəxt olun.

Aldı Aşıx Ələsgər:
A bimürvət, həsrətini çəkməkdən,
İllərə tən xəstə düşdüm başa-baş.
Mən aşığam başa-baş,
Oxu dərsin başa-baş.
Eşqindən səməndərəm,
Oda yandım başa-baş.
Can deyənə can deyinən mərdanə,
Baş qoyanın qoy yolunda başa-baş.

Məclisi daha da qızışdırmaq üçün əl çalıb
Ələsgəri coşdurmaq istəyirdilər.

Aldı Aşıx Alı:
Fələyin kəməndi möhkəm qalandı,
Bimürvətsən, dost, ürəyin qalandı.
Mən aşığam qala-qala,
Yapışıb qala-qala.
Cavan ömrüm çürüdü,
Qürbətdə qala-qala.
Suleyman mülkündə kimlər qalandı,
İllərə tən üzü gülsün başa-baş.

Məclis get-gedə şirinləşir, canlanırdı. İki nəhəng sənətkar üz-üzə gəlmişdi, kimin
məğlub olmagı kimin qalib gəlməsi səbirsizliklə gözlənirdi.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Səndən ayrı mən geymənəm, al, inci,
Geyinibsən, yar, qəddinə al inci.
Mən aşığam al, inci,
Gey qəddinə al, inci.
Dosta xəyanət olmaz,
Qurma mənə, al, inci.
Bir canım var alacaqsan, al İnci
Qoy kəsilsin qilü-qalın başa-baş.

Aldı Aşıx Alı:
Aşıx Alı hazır dərdə davadı,
Bir dərdim var, hazır dərdə davadı.
Mən aşıx dava gəzər,
Dərdlilər dava gəzər.
Əsil olan nan verər,
Bedəsil dava gəzər.
Davaçısan bu meydanda davadı,
İrəli gəl, kəllə vuraq başa-baş.

Aşıx Ələsgər başa düşdü ki, ustadı dediyindən əl çəkən döyül. Öz-özünə
fikirləşdi ki, bəlkə onu yolundan azdıran var. Hər halda o, mənim hörmətli
ustadımdı, ona qarşı yumuşaxlıx lazımdı.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Ələsgərəm, dərdim budu, ay ağa,
Çeşmim yaşı leysan kimi a yağa.
Mən aşığam, ay ağa,
Piltə yanar a yağa.
Mərd sözün üzə söylər,
Heç yapışmaz ayağa.
Gah bas olan, gah da düşər ayağa,
Kimsə varmaz bu fələknən başa-baş.

Böyükaga ayağa qalxıb gülə-gülə dedi ki, doğrudan da Ələsgərsən ki,
Ələsgərsən, gərək ustadından geri qalmayasan. Hər ikinizə afərin. Alı dedi ki, oğul,
Ələsgər, sözümüz sözdü, halal olsun, yaxşı gəlirsən, indi səni dini təriqətnən də
yoxlayacam. Həmin söz rədifinə özünü hazırla.

Böyükağanın adamları da xısın-xısın danışırdılar ki, Alı da Alıdı, ha, yaman
qeyizlənif, deyəsən Ələsgəri çətinə salacax.

Aldı Aşıx Alı:
Məhəmməd Mehraca qədəm basanda,
Səsləndi guşələri, gəldi qıjhaqıj.
Cəbrayıl vah gəldi, ərşi-əladan,
Açıldı şahpəri, gəldi qıjhaqıj.

Aşıx Alı da, bütün məclis əhli də belə fikirləşirdilər ki, Ələsgər cavab deyə
bilməyəjək.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Əli Düldülünü gətirdi ərşdən,
Əlində Zülfüqar gəldi qıjhaqıj.
Tifil ikən qılınc çaldı Əntərə,
Endirdi zərbəsin, böldü qıjhaqıj.

Hər tərəfdən yaşa, Ələsgər yaşa! Aşıx Alı kimi nəhəng ustadın qabağında belə
dayandığına görə, Göyçə mahalının o çörəyi, suyu sənə halal olsun!

Aldı Aşıx Alı:
Ağam Zülfüqarı çəkdi qınından,
Zülfüqar, boyandı kafir qanından.
Kafir heç dönmədi öz ilqarından,
Əlində şəmşiri gəldi qıjhaqıj.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Məhəmməd tacını verdi Əliyə
Şahid olub getdi, ərşi-əlayə.
Şükür olsun dedi haqqı-mövlayə,
Ərşi-səmavatdan güldü qıjhaqıj.

Aşıx Alı Ələsgərin qabiliyyətinə əvvəlcədən də bələd idi, ancax indi birə on qat onun
gözündə ucaldı, ürəyində ona afərin dedi.

Aldı Aşıx Alı:
Aşıx Alı deyər zəhərlə bişdi,
Kəsilib qismətim, qürbətə keçdi.
O, məhşərin günü yadıma düşdü,
Didəmin selləri gətdi qıjhaqıj.

Böyükağa xısın-xısın gülərək dedi ki, ayə, deyəsən ustad yavaş-yavaş yumşalır,
qorxusundan kövrəlib. Bərkdən qışqırdı ki, başına dönüm Ələsgər, möhkəm dur!

Aldı Aşıx Ələsgər:
Ələsgər badəni əlindən içdi,
Əlinin yolunda canından keçdi.
Axtarıb ummanı, lələni seçdi,
Dayazdan, dərindən bildi qıjhaqıj.

Hamıda böyük maraq, böyük heyrət var idi. Elə bil ki, iki böyük nəhəng qaya
baş-başa gəlmişdi. Bu qayalardan biri uçub dağılmalı idi.Camahat hər iki aşığı
dönə-dönə alqışladı.

İndi görək Dədə Alı öz şəyirdini hansı rədifdə söz demək imtahanına çəkir
tərəfindən ərz edək, siz də şad-xürrəm olun.

Aldı Aşıx Alı:
O, xabi-qəflətdə, şirin yuxuda
Bir pir gördüm, din islamın içində.
Bir qətrə nur gördüm əyləşmiş alim,
Bir sin arasında, damın içində.

Aldı Aşıx Ələsgər:
On səkkiz min aləm, yetmiş iki dil,
Ülfət qalır bir bazarın içində.
Kimi atlas geyir, tirmə qurşayır,
Kimi üryan gəzir qarın içində.

Aldı Aşıx Alı:
Eşidən alimlər, mömün olanlar,
Bizə bəxş elədi ol pərvərdigar.
Tanıyan islama mümkir olanlar,
Qapısız, bacasız damın içində.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Qəfilsən, işindən tapmayıbsan baş,
Üz döndərər səndən qohum, yar, yoldaş.
Torpaq soyuq, bədən üryan, kəfən yaş,
Tək qalarsan dar məzarın içində.

Böyükağanın adamları pıçıldaşdılar ki, əyə, deyəsən Ələsgər üstələyir, amma
bu bəndi yaman dedi ha! Onlar məclisi daha da qızışdırmaq üçün əl çalır, hər iki
aşığı alqışlayırdılar.

Aldı Aşıx Alı:
Bir divan əyləşib, adil, ədalət,
Oxunur şabaxda dəlili-əyyət.
Məhəmməd şəninə verir səlavət,
Gəzir bağı gülüstanın içində.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Mən demək nə lazım, özün bilirsən,
Bir gün yaranıbsan, bir gün ölirsən.
Arsız, qəmsiz nə gününə gülürsən?
Yandırırlar səni narın içində.

Böyükağa bərkdən güldü, dedi ki, sən öləsən, bu bəndə lap kökündən vurdu.
Əyər bu məclisdə Aşıx Ələsgər üstələsə atamın goru haqqı ona bir at
bağışlayacam.

Aldı Aşıx Alı:
Bir neçə təxt qoyub, nuri-Münəvvər,
Hər yana düzülüb yüz on dörd nəfər.
Hərəsində səksən, səkkiz piltə var,
Şölə verir ol məqamın içində.

Məclisində, yaşa, Aşıx Alı, yaşa! Böyükağa dedi ki, ay ustad, deyəsən şəyirdini
çətinə salıf, darıxmağa çalışırsan, ha?

Aşıx Alı gülə-gülə dedi ki, mən onu yaxşı tanıyıram, onun hünərinə, qeyrətinə
bələdəm. O, darıxan oğul döyül. Amma eşit, Ələsgər, sözümüz sözdü - ya sən, ya
mən. Ustad-şəyird bir sınaxdan çıxmalıyıq. Yoxsa, sən deyən kimi "iki qoçun başı
bir qazanda qaynamaz".

Aldı Aşıx Ələsgər:
Ələsgər söyləsin sən mətləbi qan,
Belə qərar qoyub qadiri-sübhan.
Unutma ilqarı, itirmə iman,
İman durur düz ilqarın içində.

Aldı Aşıx Alı:
Çağır Şahi-Mərdan, denən, ya Əli,
Museyi-Kazımı, bir də Cəfəri.
Saxlar Alı kimi zəlil müstəri,
Qoymaz qala o zindanın içində.

Böyükağa dedi ki, Aşıx Alı, hər ikiniz sağ olun, sizin hər ikiniz böyük
sənətkarsınız. Siz Aşıx Ələsgəri çox bərkə-boşa çəkdiniz. O da sağ olsun ki, öz
sənətkarlığını sübuta yetirdi, həm də sizi kimi ustad aşıxnan ayaxlaşa bildi. İndi də
bütün məclis əhli sizdən xahiş eləyir ki, izin verəsiniz bu dəfə Aşıx Ələşgər qavağa
düşsün. Sizin qoyduğunuz şərtə görə məclis dava etsin. Allah hansınıza verər,
verər.

Ələsgər razı olmasa da, Aşıx Alı əl çəkmədi, dedi ki, oxu görüm nə üstündə
oxuyursan?

Aldı Aşıx Ələsgər:
Gözəllər sultanı, mələklər şahı,
Şahmarzülfün nə tökmüsən dal-dala?
Boyun sərf üstündə bənzər budağa,
Mürğü-ruhum uçar, qonar dal-dala.

Məclisdə Böyükağa və onun yaxın adamlarınnan savayı, heç kəs nə Aşıx
Alının, nə də Aşıx Ələsgərin pisikməsini istəmirdi.

Aldı Aşıx Alı:
Şahmar zülfün çin-çin edib hörəndə,
Görən deyir qoy tökülsün dal-dala.
Bu dünyada şir də yalqız qalmasın,
Qardaş gərək qoşa dursun dal-dala.

Hər tərəfdən afərin sədası eşidilir, maraq daha da artırdı.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Geydim qəm libasın yasın içində,
Gələcək nəkreyin ya sin içində.
Doxsan min kəlmədə yasin içində,
Neçə yerdə mütəsildi dal-dala?

Məclis əhli də gördü ki, Ələsgər ustadını möhkəm silkələdi. Aşıx Alı da yaman
qeyzlənmişdi.

Aldı Aşıx Alı:
Muxənnət heç baxmaz dala, qabağa,
Hərcayinı məclisindən qov, ağa!
Yaxşı köhlən cəhd eləyər qabağa,
Yaxşı igid fikir verər dal-dala.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Dərs alanlar zikr eləyir, hər ayə,
Bayram ayı demək olmaz hər aya.
Şahlar-şahı özün yetiş haraya,
Mən yalqızam, düşmən verib dal-dala.

Böyükağa dedi ki, Ələsgər, sən niyə tək olursan, kim sənə düşmən ola bilər?
Ayə, sən öz bacarığını, ustadına sübut eləməlisən, vəssalam.

Aldı Aşıx Alı:
Xudam səni tək yaradıb, təkbətək,
Gecə-gündüz zikr edirəm, təkbətək.
Aşıq Alı, çək döşünə təkbətək,
Müxənnətdən çək ətəyin dal-dala.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Bil, ehtiyac deyil, sənə mal indi,
Geyibsən qəddinə, sənəm, al indi.
Can alansan, canım, Sənəm, al indi,
Əzrayılın cəngəlindən daldala.

Aşıx Alı gördü ki, Ələsgər sözü yekunlaşdırdı, təxəllüsünü bənddə demədi.
Dedi ki, ay oğul, mən sözü yekunlasdırdım axı. Ələsgər cavab verdi ki, ustad,
mənim məqsədim məclisin sonuna qədər "dal-dala" rədifi üstündə oxumaqdır.
Aşıx Alı dedi ki, ay oğul, mən elə belə də bilirdim, daha mən pəs.
Aşıx Alı sazını ona tərəf uzadanda Ələsgər gülə-gülə dedi ki, ustad, onda icazə
ver sözümü yekunlaşdırım.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Ələsgərəm, əldən getdi buta, yar,
Huşum çaşıb ağlım olub bu tahar.
Sinəm qoydum müjganına buta, yar,
Əsirgəmə, at oxların dal-dala!

Hamı Aşıx Ələsgəri alqışladı. Böyükağanın sevinci yerə-göyə sıgışmırdı, ona
görə ki, artıx o məqsədinə çatmışdı.

Aşıx Alı dedi ki, oğul, mən sənin qüdrətinə, dərin zəkana bələd idim, belə də
olmalıydı. Mən məğlub olsam da, icazə ver, bir təcnis deyim, sən o rədifdə təcnis
desən də olar, deməsən də.

Ələsgərin özü də bikef olmuşdu, dedi ki, buyur, ustad.

Aldı Aşıx Alı:
Xəndan, xəbisdən sevinclik yağmaz,
Hirsindən çəkilər ay damar-damar.
Qəza kəməndinə salsa yaxşını,
Qanı cövlan edər, ay damar-damar.

Ələsgər gördü ki, ustadı çox pərişan oluf, odur ki, onun ürəyini ələ almağa
çalışdı.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Başına döndüyüm, xaliqdi sübhan,
Haçan qüdrətindən yağ damar-damar?
Bir şəyird ki, ustadına kəm baxa,
Onun gözlərinə ağ damar-damar.

Hamı Ələsgərin ustadına olan bu məhəbbətini alqışladı. Aşıx Alının üzü güldü.

Aldı Aşıx Alı:
Məhəbbət eşqindən kənar olmuşam,
Daldalanıb nədən geri qalmışam?
Payız xəzəli tək indi solmuşam,
Saralmış yarpaqlar, ay damar-damar.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Sən aşıx elmindən halısan, halı,
Sözü çox uzatsan, uzanar dalı.
Mən də sevməz idim, qovğanı, qalı,
Sağlam canım nədən, bax damar-damar?

Aldı Aşıx Alı:
Alı deyir dünyam oldu dar indi,
Daha qalmayıbdı etibar indi.
Məğlub olub, eyləyərəm ar indi,
Sellənib gözümdən yaş damar-damar.

Aşıx Alının bu etirafı, pərişanlığı Böyükağadan savayı, bütün məclis əhlini,
ələlxüsus Aşıx Ələsgəri bərk kədərləndirdi. İndi görək aşıq Ələsgər öz istəkli
ustadının könlünü necə alır, tərəfindən ərz eliyək, sizin də damağınız çağ olsun.

Aldı Aşıx Ələsgər:
Ələsgərəm, kamil ustad dərindi,
Bir bağrım var, barı, onu dər indi.
Çox ömrün var, bağlanmayıb, dər indi,
Kükrə şimşək kimi, çax damar-damar.

Aşıx Ələsgər ustadı Aşıx Alının üzündən öpdü, onu bağrına basıf dedi ki, ustad,
inanın ki, Sizin bu toyda olduğunuzu mən bilmirdim. İndi başa düşdüm ki, məni
aldadıf, Sizinən qavaxlaşdırmağa gətiriflərmiş. Məni də Siz məcbur etdiniz. Ustad,
məni bağışla.

Aşıx Alı da Ələsgərin alnınnan öpüb, onu bağışladı, şəyirdinə uğurlar dilədi.
Amma sonralar arayıb, axtarıb, öyrəndi ki, bu qurğunu quran Böyükağa imiş.