Dübbə

Dübbə Müəllif: Əliqulu Qəmküsar

Mənbə: Əliqulu Qəmküsar. Seçilmiş əsərləri (PDF) (az.). "Şərq-Qərb". 2006. ISBN 978-9952-34-046-4. 2017-06-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2017-06-19.

Balaca felyeton

Rəhmətlik Nəsreddin şah qətlə yetişməmişden qabaq Təbrİzdo bir “Şebnameyi-besirət” çıxardırdılar və orda şah üçün bir təlqin yazıb şahın cəmi nameyi-əmaiın bir-bir üzünə oxumuşdutar. Guya şaha belə telqit eləmişditər ki, “zəmani ki sənin ruhun cəsdindən pervaz etdi ve sənı qoydular qebre, onda inkir-minkir gelib səni Allahından, peyğəmbərindən, qiblenden, kİtabından, məmləkətindən, səltənətindən, əmanndan, təxribandən soruşacaq ve sənin qanunundan, qoşunundan, nizamından sual edəcək, qorxma ey filan, fılan olmuş, degilon: bədrəstiki yuxu mənim allahımdır, qeflət peyğəmbərimdir, as kitabımdır, övrətlər qiblemdir, herc-mərc qanunumdur, tökizlər sərtiblərimdir, dağlann kəlləsi yoiumdur, livan kovduşi mətanımdır və əhləldübbə mənim diplamatımdır və iix.” .
Mərvim başqa ışlər ilə İştm yoxdur, fəqet mən bunu danışacağam ki, görək aya, dübbə deyilən nə olan şeydir ki, ona şahın diplomatı deyilmişdir? Yəni küll məmləkətin politİkasım və siyasətini bilən deməkdir.
İştə həmİn suala cavab:
Her kəs bilirsə bilsin ki, İranda şahdan, vezirden, şahzadəden, əmirden tutmuş yerdə qaian xınm-xırda tacirlərə və eyyaınlara kimi hamısmın yamnda, derxanəsində işin ağası, qelyan, çubuq dolduran, məvalə aftaba aparan, nökər-nəyib, mehtər, kalikəşi, abdarçı, qatarçı, miraxur, pişxidmət, qapıçıdan başqa, bİr nofər müftəxor adam olar ki, əlin ağdan-qaraya vurmayıb düz-düz yeyib, içib yatar və ağa hər yana getsə yanınca dolanar, hərəmxanəyo, fılanə hər ycrə tərdidİ olar vo ağaya hamıdan artıq müqərrəb və məhrəm olar. Bu adama deyərlər dəlxək, yəni ki dübbə. Yəni nə vaxt ki, ağa her bir emaldan faric olub, başlar bununla məzaxlaşmağa; bunu döyər, incidər, acıdar. Bu da başlar ağaya yaxşı əvəzİ yamanlar deməyə və ağanın atasm, anasın, arvadm, uşağın bir-bir pİs-pis söyüşlər ilə söyməyə və bu olar ağa üçün bir töfruh, bir eyş.
Mərhum Nəsirəddin şah və Müzəffərəddin şah ki, neçə dəfələr Firəngistane səfər edirlər bir dəfə, olmayıbdır ki, yantannca mərsiyəxandan, yuxu təbir edenden, dərvişdən, seyiddən, taleyə baxandan elavə belə bir dübbəçi aparmamış olsunlar, ondan ötrü ki, rehmətliklər ya İranda, ya xaricdə bir dəqiqo belə motləçisız və dəlxəksiz ömr keçirə bilməzlər, çünki əhli-zövq idilər.
Mən xırda vaxtlarımda ki, Təbrizə gedirdim, həmişə görərdim ki, bir qonaqlıqda ya toyda və ya teziyədə camaat durhadur əyləşib və bir nəfer boynuyoğun da oturub yuxanda hey cəfəng-cəfəng (Çakər danışan sözlərdən) danışır və bunlar da ol-ələ çahb qah-qah çQkirlər. Mən soruşdum ki, o kişi kimdir və nə deyir və niyə bu adamlar belə gülüşürlər? Cavab verdilər ki, dınmə, o, dübbədi, buniar onu kökeldirlər, təfrih edirter. Və gah olardı görordim ki, bır kişini bazarda hoydu-hoyduya götürüb (nece ki, İranda kürd çarşıya girəndə hamı bazar adanıı alverindən əİ çəkib doluşarlar onun başına, onu ələ salarlar) hara gedirsə gedirlər, durur dururlar və o yazıq da mat məbhum bilmir no eləsin. Deyərdim ki, bu biçarəni niyə belə gic edib dolandırırlar? Cavab verdilər ki, o kişi qəribdi, şəhərə nabəleddi, bu adamlar da dübbədi, onu beləcə səriyibler. Ələlxüsus moscidlərdə: bİrdən gördüm ki, məsətən, minberdən şirin damşdığı yerdə birdən beş-on adam durdular ayağa və əllərin qulaqlartna qoyub başladılar birbirinin dalınca əngərmi otuz dəfə salavat çövürməyə və axund pərt olub yendi amaca, istəyir getsin, başmaqların tapa bilmir. Soruşanda ki, bunlar niyə Allahın məscidində belə biehtiramltq vo bİhəyalıq edirlor? Deyərdilər: “Bunlar dübbədi, mollanı səriyib qışqmrlar kef çekirlər, bunlar her məscidə getsələr belə edirlər”.

• “Molla Nəsrəddin", 27 yanvar 1912, N 4