Kitabi-Dədə Qorqud/Bəkil oğlı Əmranın boyını bəyan edər

←Basat Dəpəgəzi öldürdügi boyı bəyan edər, xanım, hey!

Kitabi-Dədə Qorqud. Bəkil oğlı Əmranın boyını bəyan edər

Uşun Qoca oğlı Səgrək boyını bəyan edər→

4 BƏKİL OĞLI ƏMRANIN BOYINI BƏYAN EDƏR
5 Qam Gan oğlı xan Baymdır yerindən durmışdı. 6 Ağ ban evini qara yerin üzərinə dikdirmişdi. Ala sayvan 7 gög yüzinə aşanmışdı. Bin yerdə ipəg xalıcası 8 döşətmişdi. İç Oğuz Daş Oğuz bəgləri yığnaq 9 olmışdı.
Doquz tümən Gürcüstanın xəracı gəldi: 10 bir at, bir qılıc, bir çomaq gətirdilər. Baymdır xan qatı 11 səxt oldı. Dədəm Qorqud gəldi, şadlıq çaldı. 12 “Xanım, niyə səxt olursan?” - dedi. Aydır: “Necə səxt olmayam? 13 Hər yil altun-aqça gə- D236 lürdi, yigidə-bəgə verirdin, xatirləri 1 xoş olurdı. Şimdi bunı kimə verər kim, xatiri xoş 2 ola?” - dedi.
Dədə Qorqud aydır: “Xanım, bunun üçini daxı 3 bir yigidə verəlim, - dedi, - Oğuz elinə qaravul olsun!” - dedi. 4 Xan Baymdır “Kimə verəlim?” - dedi, sağma-solma baqdı. 5 Kimsə razı olmadı. “Bəkil” derlərdi, bir yigit vardı. Ana 6 baqdı, aydır: “Sən nə dersən?” Bəkil razı oldı. Qalqdı, 7 yer öpdi. Dədəm Qorqud himmət qılıcm belinə bağladı. Çomağı 8 omu- zına bıraqdı. Yayı qarusma keçürdi. Şahbaz 9 ayğırı çəkdirdi, buda bindi. Xəsmini, qövmini ayırdı, 10 evini çözdi. Oğuzdan köç eylədi. Bərdəyə, Gəncəyə 11 varub vətən tutdı. Doquz tümən Gürcüstan ağzına 12 varub qondı, qaravullıq eylədi. Yad- kafir gəlsə, başın 13 Oğuza ərməğan göndərdi. Yılda bir kərrə D237 Baymdır xan 1 divanına varardı.
Yenə Bayındır xandan adam gəldi, “tez 2 gələsən” deyü; pəs Bəkil gəldi, pişkeşin çəkdi. Baymdır 3 xanın əlin öpdi. Xan dəxi Bəkili qonaqladı. Yaxşı 4 at, yaxşı qaftan, vafir xərclıq verdi. Üç gün tamam 5 ağırladı. “Üç gün dəxi Bəkili av-şikar ətilə qonaq- layalım, 6 bəglər!” - dedi.
Av çığırtdılar. Çün av yarağı oldı, kim atın 7 ögər, kim qılıcm, kim çəküb ox atmağın ögər. Salur Qazan 8 nə atın ögdi, nə kəndin ögdi; amma bəglərin hünərin 9 söylədi.
Üç yüz altmış altı alp ava binsə, qanlu 10 keyik üzərinə yüriş olsa, Bəkil nə yay qurardı, 11 nə ox atardı. Haman yayı biləgindən çıqarardı, 12 buğanın-sığının boynına atardı, çəküb durğuzardı. 13 Arıq olsa, qulağın dələrdi, avda bəllü olsun
^*SB135g8g**-
D238
D239
deyü; 1 amma semüz olsa, boğazlardı. Arıq olsa, qulağın dələrdi, 2 avda bəllü olsun deyü; amma semüz olsa, boğazlardı. 3 Əgər bəglər keyik alsa, qulağı dəlük olsa, “Bəkül sünicidir” 4 deyü Bəkilə göndərərlərdi.
Qazan bəg aydır: “Bu hünər atınmıdır, 5 ərinmidir?” “Xanım, ərindir”, - dedilər. Xan aydır: “Yoq, at işləməsə, 6 ər ögünməz. Hünər atındır”, - dedi. Bu söz Bəkilə xoş gəlmədi. 7 Bəkil aydır: “Alplar içində bizi qusqunumuzdan balcığa ba- turdun”, - 8 dedi. Bayındır xanın bəxşişin öninə dökdi. Xana 9 küsdi. Divandan çıqdı. Atın çəkdilər. Ala gözlü 10 yigitlərin alub evinə gəldi. Oğlancıqları qarşu gəldi, 11 oxşamadı. Ağ yüzlü xa- tunma söyləmədi. Xatun 12 burada soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış, aydır:
Altun 13 taxtım ayası, bəgim yigit!
Göz açuban gördügüm,
Könül 1 verüb sevdügüm.
Qalqubanı yerindən durı gəldin.
Ala gözlü 2 yigitlərin yanına saldın.
Arqu beli Ala dağdan dünin aşdın.
3 Aqındılı görklü sudan dünin keçdin.
Ağ alinin Bayındır 4 xanın divanına
dünin vardın, bəglərlə yedün-içdin.
Qövmlü 5 qövmiylə gənəşdimi?
öərib başın ğovğada qaldımı?
Qanı xanım, 6 altunda yaxşı atı yoq!
Alnunda altun aşıq cübbəsi yoq!
7 Ala gözlü bəglərin oxşamazsan.
Ağca yüzlü görklünlə 8 söyləşməzsən,
nədir halın? - dedi.
Bəkil soylamış, görəlim, 9 xanım, nə soylamış, aydır:
Qalqubanı yerimdən durı gəldim.
Yelisi 10 qara Qazılıq atın butun hindim.
Arqu beli Ala dağdan 11 dünin aşdım.
Aqındılı görkli suyı dəlüb dünin keçdim.
•Aaf#l 136 AA-*3-
D240
D241
12 Ağ alınlu Baymdmn divanına çapar vardım.
Ala gözlü bəglərlə 13 yedim-içdim.
Qövmlü qövmiylə görklü gördüm.
Xanımızın nəzəri bizdən 1 dönmüş gördüm.
Eli-güni köçürün,
doquz tümən Gürcüstana 2 gedəlim!
Oğuza asi oldum, bəllü bilin! - dedi.
Xatun 3 aydır: “Yigidim, bəg yigidim! Padşahlar Tanrının kölgəsidir. 4 Padşahına asi olanın işi rast gəlməz. Arı könüldə 5 pas olsa, şərab açar. Sən gedəli, xanım, arqurı yatan 6 Ala dağlarun avlanmamışdır. Ava bingil, könlün açılsun!” - dedi.
7 Bəkil gördi, xatun kişinin aqlı-kələcisi eyüdür. Qazılıq 8 atın çəkdirüb, butun bindi. Ava getdi.
Av avlayu gəzərkən 9 önindən bir yaralu keyik çıqdı. Bəkil buna at saldı. 10 Buğanın ardından irdi. Yay kirişin boynına atdı. Buğa 11 acmışdı, kəndüyi bir yuca yerdən atdı. Bəkil at cilavısın 12 yenimədi, bilə uçdı. Sağ oyluğı qayaya toqındı, sındı. 13 Bəkil aru durdı, ağladı. Aydır: “Ulu oğlum, ulu qardaşım 1 yoq. Haman biləgindən gəz çıqarub, atmın tərkilərini dartdı 2 urdı. Qaftanı altından ayağın bərk sardı, var 3 qüvvə- tiylə atının yelisinə düşdi. Avçılardan ayru dilbəndi 4 boğazına keçdi. Ordusı ucma gəldi. Oğlancuğı 5 Əmran bahadır babasına qarşu gəldi. Gördi bənzi sararmış, 6 dilbəndi boğazına keçmiş. Yoldaşlarını sorub, oğlan burada 7 soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış:
Qalqubanı yerindən durı 8 gəldin,
Yelisi qara Qazlıq atın butun bindin.
Arqurı 9 yatan ala dağlar ətəginə ava vardın.
Qara donlu kafirlərə 10 uğradınmı?
Ala gözlü yigitlərin qırdırdınmı?
Ağız-dildən bir qac 11 kəlmə xəbər mana,
Qara başım qurban olsun, ağam, sana! - dedi.
Bəkil 12 oğlma soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış; aydır:
Oğul, ay 13 oğul!
Qalqubanı yerimdən durı gəldim.
-Aaf#l 1378#»*-
D242
D243
D244
Qara dağlar öninə 1 ava bindim.
Qara donlu kafirlərə uğramadım.
Ala gözlü yigitlərim 2 qırdırmadım.
Sağdır-əsəndir yigitlərim,
oğul, qayurma!
Üç 3 gündür qoşluğum yox!
Oğul, at üzərindən məni qap, döşəgimə 4 çıqar”, - dedi.
Aslan ənigi yenə aslandır; atası at üzərindən 5 qarvadı, tutdı döşəginə çıqardı. Cübbəsin üzərinə büridi. 6 Qapusm örtdi.
Bu yana yigit bəglər gördilər kim, av bozılmış, hər 7 biri evlü evinə gəldi.
Bəkil beş gün oldı, divana çıqmadı. 8 Ayağının smduğını kimsəyə demədi. Bir gecə döşəgində 9 qatı-qatı inlədi, ah etdi. Xatunı ayıtdı: “Bəg yigidim, qalaba10lıq yağı gəlsə, qayıtmaz idin. Butuna ala ox toxunsa, 11 əgilməz idin. Kişi qoynında yatan halalma sirrin deməzmi olur? 12 Nədir halın?” - dedi. Bəkil aydır: “Görklüm, atdan düşdüm, ayağım 13 sındı”, - dedi.
Övrət əlin əlinə çaldı, qaravaşa söylədi. 1 Qaravaş çıqub qapuçıya söylədi. Otuz iki dişdən 2 çıqan bütün orduya yayıldı, “Bəkil atdan düşmiş, 3 ayağı sınmış” deyü.
Məgər kafirin casusı vardı. Bu xəbəri 4 eşidüb vardı, təkü- rə xəbər verdi. Təkür aydır: “Qalqubanı 5 yerünüzdən uru durun, yatur yerdə bəg Bəkili tutun! Ağ 6 əllərin qarusından bağlan. Gafillücə görklü başın kəsin. 7 Alca qanın yer yüzinə dökün. Elin-günin çapın. Qızın-gəlinin 8 yesir edin!” - dedi.
Məgər Bəkilin də anda casusı hazırdı; 9 Bəkilə xəbər göndərdi. Aydır: “Baş yarağın eylən, üzərinüzə 10 yağı gəlür”, - dedi. Bəkil yuqaru baqdı. “Gög ıraq, yer qatı”, - 11 dedi. Oğ- lancuğm yanına gətürüb soylamış; görəlim, xanım, 12 nə soy- lamış, aydır:
Oğul, oğul, ay oğul!
Qarannuluca 13 gözlərim aydını oğul!
Güclü belim qüvvəti oğul!
Gör 1 axır nələr oldı,
nələr qopdı mənim başıma, - dedi.
Qalqubanı 2 oğul, yerimdən durı gəldim.
^4sR138SK**-
D245
Boynı sınsun Al ayğırı, butun 3 bindim.
Av avlayub, quş quşlayub gəzərkən bunaldı,
süricdi, 4 məni yerə çaldı.
Sağ oyluğum sındı.
Mənim qara başıma nələr 5 gəldi.
Qara-qara dağlardan xəbər aşmış,
Qanlu-qanlu sulardan 6 xəbər keçmiş,
Dəmür qapu Dərvəndindən xəbər varmış,
Alca 7 atlu Şökli Məlik qatı pusmış.
Pusduğından qara dağlara 8 duman düşmiş,
“Yatduğı yerdə bəg Bəkili tutun”, - demiş,
9 “Qarusından ağ əllərin bağlan”, - demiş.
“Qan alaca ordusını 10 çapın”, - demiş.
“Ağca yüzlü qızını-gəlinini yesir eylən”, - demiş.
11 Qalqubanı oğul, yerindən durı gəlgil!
Yelisi qara Qazılıq 12 atun butun bingil!
Arqurı yatan Ala dağı dünin aşğıl!
13 Ağ alınlu Bayındır xanın divanına
dünin varğıl!
Ağız-dildən 1 Bayındıra salam vergil!
Bəglər bəgi olan Qazanın əlin öpgil!
2 “Ağ saqallu babam bunlu”, - degil!
“Əlbətdə və əlbətdə Qazan bəg
mana 3 yetişsün dedi”, - degil! Gəlməz olsan, məmləkət bozılub
xarab 4 olur,
Qızım-gəlinim əsir getdi, bəllü bilgil! - dedi.
Bu arada 5 oğlan babasına soylamış, görəlim, xanım, nə soy- lamış, aydır:
Baba nə 6 söylərsən, nə aydarsan?
Bağrımla yürəgim nə dağlarsan?
Qalqubanı 7 yerimdən durmağım çoq,
Yelisi qara Qazılıq atıma binməgim 8 çoq.
Arqubeli Ala dağı avlayuban aşmağım yoq.
Ağ 9 alınlu Bayındırın divanına varmağım yoq.
^“sB139SK**-
D246
D247
Qazan kimdir? Mən anun 10 əlin öpməgim yoq. Altundağı Al ayğırı mana vergil!
Qan 11 dərlədi çapdırayım sənin içün.
Əgni bəg dəmür donun 12 mana vergil Yeni yaqa dikdirəyim səninçün!
Qara polad uz 13 qılıcın mana vergil,
Gafillücə başlar kəsim səninçün!
Qarğu 1 dalı sügüni mana vergil,
Köksindən ər sancayım sənin 2 içün!
Ağ yeləklü ötkün oxın mana vergil,
Ərdən ərə 3 keçürəyim sənin içün!
Ala gözlü üç yüz yigidin
mana 4 vergil yoldaşlığa, Dini-Məhəmməd yolma
dürişəyim səninçün! - dedi.
5 Bəkil aydır: “Öləyim ağzın içün, oğul! Ola kim, mənim keçmiş günümi 6 andırtmayasan”, - dedi. “Mərə, geyimim gə- türün, oğlum geysün! Al 7 ayğırım gətürün, oğlum binsün! El ürkmədin oğlum meydana 8 varsun-girsün!” - dedi.
Oğlanı donatdılar. Atasıyla-9anasıyla gəldi görüşdi. Əllərin öpdi. Üç yüz 10 yigidi yanına bıraqdı, meydana vardı.
Al ayğır qaçan kim 11 yağı qoxusın alsa, ayağın yerə dö- gərdi, tozı gögə 12 çıqardı.
Kafirlər aydır: “Bu at Bəkilindir, biz qaçırız”. Təkür 13 aydır: “Mərə, onat görün. Bu gələn Bəkilsə, sizdən öndən mən qaçaram”, - 1 dedi.
Gözçi gözlədi. Gördi kim, at Bəkilin, Bəkil üzərində 2 degil, amma bir quş dəklü oğlandır. Gəlüb təkürə xəbər 3 verdi. Aydır: “At, yaraq və işıq Bəkilin, Bəkil içində degil!” - 4 dedi. Təkür aydır: “Yüz adam seçilün, taraqa çatladın, oğlanı 5 qorqudun. Oğlan quş yürəklü olur, meydanı qor 6 qaçar”, - dedi.
Yüz kafir seçilüb oğlanın üzərinə gəlmiş. 7 Oğlana kafir soylamış, görəlim, nə soylamış, aydır:
Oğlan, 8 oğlan, ay oğlan,
Haramzada oğlan!
Altında Al 9 ayğırı arıq oğlan,
^4sR140SK**-
D248
D249
Qara polad uz qılıcı gödək oğlan!
10 Əlindəki sügüsi sınıq oğlan!
Ağ tozlu yayı gedə 11 oğlan!
Biləgində doqsan oqı seyrək oğlan!
Yanındağı 12 yoldaşları çıplaq oğlan!
Qarannulıca gözləri çöngə 13 oğlan!
Şökli Məlik sana qatı pusdı.
Meydandakı 1 şol oğlanı tutun,
Qarusından ağ əllərin bağlan,
2 Gafillicə görklü başın kəsin.
Alca qanın yüzinə tökün, - 3 dedi.
Ağ saqallu baban varsa, ağlatmağıl,
Ağ birçəklü 4 anan varsa, bozlatmağıl.
Yalnuz yigit alp olmaz.
Yovşan 5 dibi bərk olmaz.
Qadası yetmiş, qavat oğlu qavat,
Qayıda 6 dön buradan! - dedi.
Oğlan dəxi burada soylamış, görəlim, 7 nə soylamış, aydır:
Hərzə-mərzə söyləmə, mərə itim kafir!
Altımda Al 8 ayğırım nə bəgənməzsən, -
səni gördi, oynar.
Əgnimdəki dəmür donum 9 çignüm qısar.
Qara polad uz qılıcum qının doğrar.
Qarğı 10 dalı sügüm nə bəgənməzsən,
Köksün dəlüb gögə pırlar.
Ağca 11 tozlu qatı yayım zarı-zarı inlər.
Sadaqda oxum kişin 12 dələr.
Yanımda yigitlərim savaş dilər.
Alp ərə qorqu vermək 13 eyib olur.
Bərü gəlgil mərə kafir dürişəlim! - dedi.
Kafir aydır: 1 “Oğuzun arsızı türkmanın dəlüsinə bənzər! Bağ-a, şuna”, - dedi.
2 Təkür aydır: “Varun sorun, oğlan Bəkilin nəsidir?” - dedi. 3 Kafir gəlüb oğlana soylamış, görəlim, necə soylamış; aydır:
4 Altundağı Al ayğırı bilürüz Bəkilindir,
Bəkil qanı?
Qara polad 5 uz qılıcun Bəkilündür,
Bəkil qanı?
Əgnundağı dəmür donun 6 Bəkilindir,
Bəkil qanı?
Yanundağı yigitlər Bəkilindir,
Bəkil qanı?
Əgər 7 Bəkil bunda imiş isə,
Gecəyədəkin cəng edəydik,
Ağca tozlu 8 qatı yaylar dartışaydıq.
Ağ yeləklü ötkün oxlar 9 atışaydıq.
Sən Bəkilün nəsisən, oğlan,
degil mizə! - dedi.
10 Bəkil oğlı burada soylamış; görəlim, xanım, nə soyla- mış, aydır: 11 “Mərə kafir, sən məni bilməzmisin? Ağ almlu Bayındır xanun 12 bəglərbəgisi Salur Qazan, qardaşı Qaragünə çapar yetdi. 13 Dönəbilməz Dülək Uran, Dözən oğlı Alp Rüs- D250 təm, Boz atlu 1 Beyrək bəg Bəkilün evində içərlərdi, səndən casus gəldi. 2 Altındağı Al ayğıra Bəkil məni bindirdi; qara polad uz 3 qılıcm qüvvət verdi; qarğu dalı sügüsin himmət verdi; 4 yanındağı üç yüz yigidin mana yoldaşlığa qoşdı. 5 Mən Bəkilin oğlıyam, mərə kafir! Bərü gəl, dögüşəlim!” - dedi.
Kafir 6 təkür aydır: “Qatlan, mərə qavat oğlı, mən sana varayım! - dedi. 7 Altı pərlü gürzini ələ aldı, oğlanun üzərinə sürdi. 8 Oğlan qalqanını gürzə qarşu tutdı. Yuqarudan aşağa 9 kafir oğlanı qatı urdı. Qalqanını avatdı, tuğulqasını 10 yoğurdı, qapaqların sıyırdı, oğlanı alımadı. Gürzlə 11 dögişdilər, qara polad uz qılıc ilə dartışdılar, sərpə-12sərpə meydanda qılıclaş- dılar, çiginləri doğrandı, qılıc13ları avandı, bir-birin alımadı. D251 Qarğu dalı sügülər ilə 1 qırışdılar, meydanda buğa kibi süsəş- dilər; köksləri dəlindi, 2 sügüləri sındı, bir-birin alımadılar. At üzərindən ikisi 3 qarvaşdılar, dartışdılar. Kafirün güci ziyadə, oğlan zəbun 4 oldı. Allah Taalaya yalvarub soylamış, görəlim, necə soylamış, 5 aydır:
-«***§#1 1428*»*-
Yucalardan yucasan,
yuca Tanrı!
Kimsə bilməz necəsən,
6 görklü Tanrı!
Sən Adəmə tac urdun,
Şeytana lənət qıldun
7 Bir suçdan ötri
dərgahdan sürdün.
İbrahimi tutdurdun,
8 Xam gönə çulğadun,
Götürüb oda atdurdun.
Odı bustan 9 qıldun.
Birligünə sığındım, əziz Allah,
xocam, mana mədəd! - dedi.
10 Kafir aydır: “Oğlan, alındunsa, Tannnamı yalvarursan? Sənün11 bir Tanrın varsa, mənüm yetmiş iki bütxanam var!” - dedi.
Oğlan 12 aydır: “Ya asi məlun, sən pütlərünə yalvarırsan, mən 13 aləmləri yoqdan var edən Allahıma sığındım”, - dedi. D252 Haq 1 Taala Cəbrayilə buyurdı kim: “Ya Cəbrayil, var, şol quluma 2 qırq ərcə qüvvət verdim”, - dedi.
Oğlan kafiri götürdi, 3 yerə urdı. Bummdan qanı düdük kibi şorladı. Sıçrayub 4 şahin kibi kafirin boğazın ələ aldı.
Kafir aydır: “Yigit, 5 aman, sizün dinə nə derlər, dinünə girdim”, - dedi. Parmaq 6 götürüb, şəhadət gətürüb müsəlman oldı. Qalan 7 kafirlər bilüb, meydanı salub qaçdı.
Aqınçılar kafirin 8 elin-günin urub qızın-gəlinin əsir etdilər. Oğlan 9 babasına muştçı göndərdi, “qırımım aldum”, - dedi. Ağ saqallu 10 babası qarşu gəldi. Oğlının boynını qucdı. Dönüb 11 evlərinə gəldilər.
Qarşu yatan qara dağdan oğlana yaylaq 12 verdi. Qaraqucı yügrək atdan təvləverdi. Ağca 13 yüzlü oğlma ağca qoyun şü- D253 lən verdi. Ala gözlü oğlma 1 al duvaxlu gəlin aldı. Ağ almlu Bayındır xana pəncik çıqardı. 2 Oğlın aldı, Bayındır xanın divanına vardı. Əl öpdi.
3 Padşah Qazan oğlı Uruzun sağ yanına ana yer 4 göstərdi. Cübbə-çuğa çırğab geyürdi.
^*SB143SK**-
Dədəm Qorqud 5 gəlübən, şadlıq çaldı. Bu oğuznaməyi düzdi-qoşdı, 6 “Bəkil oğlı Əmranın olsun!” - dedi. Ğazilər başına 7 nə gəldügin söylədi:
Yum verəyin, xanım!
Yerlü qara dağların 8 yıqılmasun!
Kölgəlicə qaba ağacın kəsilməsün!
Allah verən 9 ümidin üzülməsün!
Günahınızı adı görklü Məhəmmədə 10 bağışlasun,
xanım, hey!!!